Anonim Şirketlerin Temel Nitelikleri ve Unsurları (Şirketler Hukuku)

                        ANONİM ŞİRKETLERİN TEMEL NİTELİKLERİ VE UNSURLARI

            İlk anonim şirket 1407' de Cenova' da kurulan San Giorgo ortaklığıdır.

            Anonim şirketlerin kurulmaya başlanması 16. yy.' a dayanır.

            Bizde anonim şirketler üzerine ilk yasal düzenleme 1850 tarihli Kanunname-i Ticaret ile olmuştur.

           

            TTK- Anonim Şirket- Genel Hükümler, Kuruluş ve Temel İlkeler- Tanım

                        MADDE 329- (1) Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir.

                        (2) Pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur.

            Özel hükümlere tabi anonim şirketlere kendi özel hükümleri boşluk olan hallerde ise bu hükümler uygulanır. ( TTK m. 331 )

           

            Anonim şirket bir sermaye şirketidir.

           

            Anonim şirketleri değişik özelliklere göre sınıflandırabiliriz;

            Ortak sayısı bakımından:

                        - Tek kişilik anonim şirketi

                        - Çok kişili anonim şirketi

            Halka açık olup olmamasına göre:

                        - Halka açık anonim şirketler

                                   Hisse senetlerini halka arz etmek suretiyle halka açılan anonim şirketler

                                   Payları borsada işlem gören anonim şirketler

                                   Pay sahibi sayısı 500'ü geçtiği için halka açık sayılan anonim şirketler

                        - Halka kapalı anonim şirketler

            Sermaye şekli bakımından:

                        - Esas sermayeli anonim şirketler

                        - Kayıtlı sermayeli anonim şirketler

            Tabi olduğu kanuni düzenlemeler göre

                        - Özel kanunlara tabi anonim şirketler

                        -TTK' ya tabi anonim şirketler

                       

                                    ANONİM ŞİRKETİN UNSURLARI

            Bunlar;

                        Şahıs

                        Sermaye

                        Amaç ve konu

                        Ticaret unvanı

                        Tüzel kişilik

                        Sınırlı sorumluluk

                       

                       

                                   ŞAHIS

           

            Yeni TTK' ya göre artık tek kişilik anonim şirketlerde kurulabilir. Bu kişinin gerçek veya tüzel kişi olması arasında bir fark yoktur.

           

            TTK- Anonim Şirket- Genel Hükümler, Kuruluş ve Temel İlkeler- Kurucular

                        MADDE 337- (1) Pay taahhüt edip esas sözleşmeyi imzalayan gerçek ve tüzel kişiler kurucudur.

                        (2) ...

            TTK- Anonim Şirket- Genel Hükümler, Kuruluş ve Temel İlkeler- Asgari sayı

                        MADDE 338- (1) Anonim şirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya daha fazla kurucunun varlığı şarttır. 330 uncu madde hükmü saklıdır.

                        (2) Pay sahibi sayısı bire düşerse, durum, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde yönetim kuruluna yazılı olarak bildirilir. Yönetim kurulu bildirimi aldığı tarihten itibaren yedi gün içinde, şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket olduğunu tescil ve ilan ettirir. Ayrıca, hem şirketin tek pay sahipli olarak kurulması hem de payların tek kişide toplanması hâlinde tek pay sahibinin adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığı da tescil ve ilan edilir. Aksi hâlde doğacak zarardan, bildirimde bulunmayan pay sahibi ve tescil ve ilanı yaptırmayan yönetim kurulu sorumludur.

                        (3) Şirket, tek pay sahibi olacak şekilde kendi payını iktisap edemez; ettiremez.

           

                                   SERMAYE

            Anonim şirketlerde sermaye belirli ve paylara bölünmüştür.

           

            Paylar en az 1 kuruş değerinde olabilir.

            TTK- Anonim Şirket- Genel Hükümler, Kuruluş ve Temel İlkeler- En az sermaye tutarı

                        MADDE 332- (1) Tamamı esas sözleşmede taahhüt edilmiş bulunan sermayeyi ifade eden esas sermaye elli bin Türk Lirasından ve sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanını gösteren kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerde başlangıç sermayesi yüz bin Türk Lirasından aşağı olamaz. Bu en az

sermaye tutarı Bakanlar Kurulunca artırılabilir.

                        (2) Bu Kanun anlamında kayıtlı sermayeli anonim şirketlerde başlangıç sermayesi, kuruluşta ve sisteme ilk geçildiğinde haiz olunması zorunlu sermayedir; çıkarılmış sermaye ise, çıkarılmış payların tümünün itibarî değerlerinin toplamını temsil eder.

                        (3) Halka açık olmayan anonim şirketler gerekli şartları artık haiz olmadıkları takdirde, Gümrük ve Ticaret Bakanlığından izin alarak kayıtlı sermaye sisteminden çıkabilecekleri gibi, bu sisteme alınırken aranan nitelikleri

kaybettiklerinde, istemleri bulunmasa bile aynı Bakanlık tarafından sistemden çıkartılırlar.

                        (4) 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 12 nci maddesi hükmü saklıdır.

            Anonim şirkette karşımıza iki tür sermaye şekli ortaya çıkar; esas sermaye ve kayıtlı sermaye.

            Esas sermayede şirketin kuruluş sözleşmesinde geçen sabit tek bir rakam vardır. Bu rakam paylara bölünmüştür yani tüm payların toplamı bu rakamı vermelidir. Esas sermayenin değiştirilmesi için esas sözleşmenin değiştirilmesi gerekir. Buna ise genel kurul karar verebilir.

           Kayıtlı sermaye ise tek bir rakamın değil de taban ve tavan rakamlarının belirlendiği sistemdir. Esas sözleşmede taban ve tavan rakamları belirtilmek zorundadır. Sermayenin değiştirilmesini ise bu sınırlar içinde kalmak kaydıyla yönetim kurulu yapar. Bakanlığında kayıtlı sermaye sistemine geçilmesi ve süre dolmadan önce çıkılması için izni gerekir.

            Sermaye olarak getirilecek değerler ile alakalı

            TTK- Anonim Şirket- Genel Hükümler, Kuruluş ve Temel İlkeler- Ayni sermaye konulabilecek malvarlığı unsurları

                       

                        MADDE 342- (1) Üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikrî mülkiyet hakları ile sanal ortamlar da dâhil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konulabilir. Hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar sermaye olamaz.

                        (2) 128 inci madde hükmü saklıdır.

            Madde 342' de düzenlenmeyen konular için TTK m. 127' ye başvurulur.

            Vadesi gelmemiş alacaklar sermaye olarak konulamaz ancak vaat ettiği sermayeyi koyması için ortağa tanınacak süre şirketin tüzel kişilik kazanmasından itibaren 1 aydır. Bu süre içinde vadesi gelecek alacaklar kanımızca sermaye olarak konulabilir.

                       

                              SERMAYE BORCUNU ÖDEME YERİ VE ZAMANI

            Nakdi sermaye taahhüdü ve diğer sermaye taahhüdü olarak iki ayrı başlık altında inceleyebiliriz.

            Nakdi sermaye taahhüdü halinde;

                       

                        Payın itibari değerine kadar olan kısmının en az %25' i tescilden önce geriye kalan kısmı ise tescili izleyen 24 ay içinde şirkete ödenir.

                       

                        İtibari değeri aşan kısmın tamamının tescilden önce ödenmesi gerekir.

            Diğer sermaye taahhütleri halinde;

                        Taahhüt edilen taşınmazın malik sıfatının kazanılması veya ayni hak sahibi olunması için tapu siciline tescil şarttır. Tescil için ise taahhütte bulunanın herhangi bir talebine ihtiyaç yoktur. Ticaret sicil müdürü tapu siciline bildirimi şirketin tescili ile aynı zamanda yapar. Ancak tapu memuru işlemlerin tamamlandığına ilişkin şerh koyar, şirket adına gelen bir temsilci harç ve giderleri ödedikten sonra tescil tamamlanmış olur.

                        Ticaret siciline tecilden önce güvenilir bir kişiye tevdi edilen taşınır sermaye taahhütlerinin mülkiyeti, tescil ve ilan anından itibaren kazanılır. Anonim şirket eşya üzerinde malik sıfatıyla doğrudan doğruya tasarruf edebilir.

                        Fikri mülkiyet hakları, hava taşıt araçlarının, gemi veya gemi payı taahhüt edilmiş ise şirket tüzel kişilik kazandığı andan itibaren malik sıfatına sahip olur,şekil şartlarına uyuldu kabul edilir. Şirket yetkililerince yapılacak tek taraflı bildirim ile tescil yapılır ve artık elde edilen haklar 3. kişilere karşı da ileri sürülebilir.

                        Taahhüt edilen bir maden ise normal koşullarda maden siciline tescili gerekirdi. Burada ise ticaret sicil müdürlüğünce yapılan bildirim sonunda gerekli işlemler yapılıp beklenilir. Anonim şirket yetkililerinin tek taraflı talebi üzerine tescil işlemi tamamlanır.

            Yukarıdaki tüm bu şartlar esas sermaye sistemli anonim şirketler için geçerlidir. Kayıtlı sermaye sistemli anonim şirketlerde ise kuruluştan önce sermayenin tamamının ödenmiş olması gerekir.

            Kuruluştan sonra kayıtlı sermaye sistemine geçecek anonim şirketlerde ise çıkartılmış sermayenin tamamının ödenmesi gerekir.

            Şirket kurulurken taahhüt edilen nakdi sermayenin ödeme yeri şirket adına açılacak özel bir hesabı bulunan herhangi bir bankadır.

            Hesaptaki para sadece şirket adına kullanılabilir bu yüzden şirket tüzel kişilik kazanmadan önce kurucular tarafından çekilmesi ve harcanması söz konusu değildir.

            Banka kuruluş işlemlerinin tamamlanarak ticaret siciline tescil yapılması için taraflara 3 aylık bir süre verir. Üç aylık sürenin başlangıcı esas sözleşmedeki imzaların noter tarafından tasdiki anıdır. Bu süre sonunda halen şirket kurulmamış ise artık hesaba para yatıranlar paralarını geri çekebilirler. Çekmeyip bu süre geçtikten sonra da şirketi kurabilirler.

            Banka ticaret sicil müdürlüğüne şirket adına açılan hesaba kimin ne kadar ödeme yaptığı konusunda bir yazı gönderir.

           

            Şirketi temsilen gelen kişiler bankadan şirketin tüzel kişilik kazandığına dair bir sicil müdürlüğü yazısı ve yetkili olduklarına dair bir belge sunarak para çekebilirler.

           

                                               AMAÇ VE KONU

            Anonim şirketler kanunen yasaklanmamış her türlü amaç ve konu için kurulabilirler. Ekonomik amaçla gütmeyen hayır amaçlı anonim şirket kurulamaz.

            Anonim şirketlerin ticari işletme zorunluluğu yoktur.

            Anonim şirketin işletme konusunun esas noktaları esas sözleşme de yazmalıdır.

NOT: Artık şirketin yetkili olmadığı konularda yaptığı işlemlerin geçersiz olacağı kuralı kaldırılmıştır. Esas sözleşmesinde belirtilmeyen alanlarda iş yapan şirketler yaptıkları bu işlerden sorumludur.

            TTK- Ticaret şirketleri- Anonim şirket- Genel hükümler, kuruluş ve temel ilkeler- Amaç ve konu

                        MADDE 331- (1) Anonim şirketler, kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilir.

                                              

                                               TİCARET ÜNVANI

            Anonim şirket tüzel kişiliğinin tacir olması dolayısıyla ticaret  unvanı kullanmak zorundadır.

            Gerçek kişiler şirketi bu unvanı kullanarak temsil eder ve şirket nam ve hesabına işlem yaparlar.

            Anonim şirketler ticaret unvanlarında işletme konularını göstermek ve şirketin türüne ilişkin ibare koymak zorundadır. Eğer şirkete bir kişinin adı ve soyadı verilecek ise şirket türünü gösteren harfler kısaltılmaz.

Örnek:  Yeşil Yapı İnşaat A.Ş.

            Kervan Gıda A.Ş

            Hamza Dağ Taşımacılık A.Ş.

            TTK- Ticari işletme- Ticaret unvanı ve işletme adı- Ticaret unvanı- Anonim, limited ve kooperatif şirketler

                        MADDE 43- (1) Anonim, limited ve kooperatif şirketler, işletme konusu gösterilmek ve 46 ncı madde hükmü saklı kalmak şartıyla, ticaret unvanlarını serbestçe seçebilirler.

                        (2) Ticaret unvanlarında, “anonim şirket”, “limited şirket” ve “kooperatif” kelimelerinin bulunması şarttır. Bu şirketlerin ticaret unvanında, gerçek bir kişinin adı veya soyadı yer aldığı takdirde, şirket türünü gösteren ibareler, baş harflerle veya başka bir şekilde kısaltma yapılarak yazılamaz.

           

                                               TÜZEL KİŞİLİK

            TTK- Ticaret Şirketleri- Genel hükümler- Tüzel kişilik ve ehliyet

                        MADDE 125- (1) Ticaret şirketleri tüzel kişiliği haizdir.

                        (2) Ticaret şirketleri, Türk Medenî Kanununun 48 inci maddesi çerçevesinde bütün haklardan yararlanabilir ve borçları üstlenebilirler. Bu husustaki kanuni istisnalar saklıdır.

                                              

                                              SINIRLI SORUMLULUK

            Şahıs şirketlerinin aksine anonim şirketlerde ortaklar finansal açıdan sınırlı sorumludurlar.

            Pay sahibi 3. kişilere karşı sadece anonim şirkete ödemeyi taahhüt ettiği miktarla anonim şirkete karşı sorumludur.

             Şirketten borçlarını tahsil edemeyen alacaklı ortaklara yönelemez